Thêm một màn bi hài mới trên sân khấu Thành Hồ: nhà chức trách “đột kích” một cửa hàng chim cảnh, long trọng “tạm giữ” 341 con chim vì… không có hồ sơ hợp pháp. Chim thì vẫn hót, chỉ có người nuôi là câm nín. Hóa ra ở xứ này, để được tự do bay nhảy cũng cần giấy tờ, còn không thì lên đường “tạm giam” ở Đội Kiểm lâm cho đúng quy trình.
Vấn đề không nằm ở chỗ có quản lý hay không, mà là: suốt bao năm trời các cửa hàng này vẫn hoạt động ngon lành, bỗng một ngày đẹp trời kiểm tra cái là… sai phạm nở rộ như nấm sau mưa. Thế thì khó trách dân nghi ngờ: phải chăng có bàn tay “bảo kê”, làm ngơ để tồn tại, rồi khi cần thành tích hoặc “chỉnh đốn”, chỉ việc quay lại tuýt còi? Quản lý kiểu này chẳng khác nào giăng bẫy: để cho người ta làm ăn, đến lúc muốn thì lật kèo, tài sản thành tang vật.
Từ chuyện con chim, người ta bắt đầu tưởng tượng ra viễn cảnh… căn cước công dân cho toàn bộ giới động vật: cá, rùa, chó, mèo, heo, gà – con nào sinh ra cũng phải có giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, trích lục nguồn gốc. Nhà nuôi chó đẻ vài con đem bán, bị hỏi “hồ sơ pháp lý” thì biết lôi đâu ra? Mập mờ luật lệ, nhưng phạt thì rất rành – thế là mở đường cho nhũng nhiễu, phong bì, “giải quyết nội bộ” để hàng hóa được yên ổn ra khỏi cửa.
Trong bối cảnh kinh tế ảm đạm, người dân thắt lưng buộc bụng đến mức mua quần áo cũ cũng phải tính toán từng đồng, thì chính quyền lại hăm hở đòi… giấy tờ cho cả đồ second-hand. Doanh nghiệp bị ép thêm thủ tục, chi phí đội lên, người nghèo càng khó tiếp cận hàng rẻ. Đến khi chó mèo đẻ, ve chai gom rác cũng phải chứng minh “nguồn gốc xuất xứ” thì xem như triệt luôn sinh kế tầng đáy xã hội.
Rốt cuộc, vụ “đại án chim cảnh” chỉ là một mảnh ghép nhỏ trong bức tranh lớn: pháp luật mơ hồ, quản lý tùy tiện, lúc cần thì siết, lúc muốn thì buông, còn người dân và kinh tế thì lãnh đủ. Hạch sách quá đà, làm doanh nghiệp nản lòng, dân sợ làm ăn, thì hỏi lấy đâu ra tiền nộp thuế để nuôi cả bộ máy đang ra sức… bắt bẻ từ con chim đến cái áo cũ? Trò cười thì nhiều, nhưng nước mắt lại toàn của những người ở đáy xã hội.
VP
